Hoogsensitief persoon, afgekort tot HSP, is een term die je online of om je heen misschien al tegen bent gekomen. Het fenomeen wordt steeds vaker benoemd en HSP-coaches vliegen je om je (sensitieve) oren. We zochten uit wat hoogsensitiviteit nou precies is. En op welke manier het HSP brein anders in elkaar zit.
Let op: breekbaar
Hoogsensitieve mensen worden soms gezien als mensen die zich aanstellen, snel huilen en waarmee je vooral heel voorzichtig moet zijn. Dat is onterecht, aldus klinisch psychologe Elke van Hoof, onderzoeker en expert op dit vlak. Zij maakt in haar boeken en interviews een belangrijk onderscheid tussen hoogsensitiviteit en hooggevoeligheid.
- Hoogsensitiviteit is het vermogen om enorm veel informatie waar te nemen en te verwerken. Dit maakt je gevoeliger voor prikkels en indrukken.
- Hooggevoeligheid is een emotionele reactie op die hoeveelheid informatie. Dit is dus een vorm van overprikkeling.
Er zijn dus ook mensen die wel hoogsensitief zijn, maar niet hooggevoelig. We kunnen hoogsensitiviteit dus het beste zien als een persoonlijkheidskenmerk wat je wel óf niet bezit. Je bent er dus wel, of niet, mee geboren. Hooggevoeligheid is een reactie op dat kenmerk die steeds wisselt. Ieder mens is in een bepaalde mate sensitief voor prikkels. Ongeveer 15 tot 20% van de bevolking is hoogsensitief. Dit zijn ongeveer evenveel mannen als vrouwen. We noemen die groep vaak ‘HSPers’.
Een hoogsensitief persoon heeft er baat bij als hij deze sensitiviteit goed begrijpt en beheert. Zo voorkomt hij overprikkeling en een emotionele uitbarsting. Dat laatste wordt ook wel ‘de HSP-draak‘ genoemd.
Het hoogsensitieve brein
Zijn er dan ook aantoonbare verschillen tussen HSPers en niet-HSPers? Ja! Uit wetenschappelijk onderzoek van Elke van Hoof* blijkt dat:
- HSPers subtiele verschillen sneller opmerken.
- HSPers informatie diepgaander verwerken: uit hersenscans blijken er meer hersengebieden bij een HSP actief te zijn dan in een ‘niet-HSP’ brein tijdens het uitvoeren van visuele taken, zoals plaatjes bekijken.
- HSPers niet alleen méér informatie met hun ogen verwerken, maar dat zij ook meer geuren en geluiden waarnemen.
Als je het zo bekijkt, is het makkelijker om begrip op te brengen voor het feit dat de ene persoon sneller overprikkeld raakt dan de ander. Misschien zitten de hersenen van die ander écht anders in elkaar en heb je te maken met een hoogsensitief persoon.
Het verschil met autisme en hoogbegaafdheid
Het valt niet mee om de verschillen tussen hoogsensitiviteit, hoogbegaafdheid en autisme glashelder te krijgen. Wat wel duidelijk is, is dit:
- Autisme (ASS) is een psychische stoornis. Er kan dus een diagnose ASS gesteld worden door een professional, volgens de criteria van de DSM-5.
- Hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid zijn beiden kenmerken en géén psychische stoornis.
- Hoogbegaafdheid onderscheidt zich in elk geval meetbaar van hoogsensitiviteit door een IQ-score van 130 punten of hoger op een IQ-test.
Voor dit laatste punt geldt wel dat een IQ-test een momentopname is.
In de praktijk komen hoogsensitiviteit, hoogbegaafdheid en ASS in allerlei combinaties voor. Ik raad daarom altijd aan om je te richten op je sterke kanten. Maar ook te kijken naar de dingen waar je in je dagelijks leven last van hebt en die je wil veranderen, als dat kan. In plaats van je te verliezen in welke ‘term’, of welk hokje, het beste past bij jouw unieke ervaring.
Hoogsensitieve kenmerken
Het vermogen om veel informatie diepgaand te verwerken, levert ook een aantal mooie dingen op. HSPers voelen de sfeer in een ruimte vaak gelijk aan. Het zijn invoelende en empathische mensen. Ze genieten intenser van dingen die je zintuigen op een fijne manier kunnen prikkelen. Voorbeelden zijn muziek, kunst en lekker eten. Natuurlijk verschilt dit per persoon.
Deze TEDtalk belicht de kracht van hoogsensitiviteit op een mooie manier.
Herken je je in bovenstaand verhaal? Er bestaan allerlei zelftesten op internet, zoals deze, om te ontdekken of hoogsensitiviteit misschien bij jou speelt. Dit zijn meestal geen wetenschappelijk onderzochte vragenlijsten. Ze kunnen je wel een indicatie en een stuk herkenning geven.
Wil je meer weten over hoogsensitiviteit? Binnenkort is het weer Week van de HSP.
*bron: Elke van Hoof over hoogsensitiviteit in Psyche & Brein (08-2015)